1918 yılında Kafkas İslam Ordusu kumandanı olarak, Bakü’yü Ermeni ve Rus işgalinden kurtaran Enver Paşa’nın kardeşi Nuri Killigil Paşa, vefatının yıldönümünde kabri başında anıldı.
Bilindiği gibi Rus, İngiliz ve Ermeni güçlerinin işgali altındaki Bakû, liderliğini Mehmed Emin Resulzâde’nin yaptığı Azerbaycan Millî Şûrası’nın yardım talebi neticesinde 100 yıl önce Nuri Paşa komutasında teşkil edilen Kafkas İslam Ordusu tarafından 15 Eylül 1918’de kurtarılmıştı. Türk tarihi ve bölge açısından önemli olan bu hadise, Osmanlı döneminin son zaferi olarak biliniyor.
Uzun yıllar çeşitli sebeplerle unutturulmak istenen bu zafer, artık her yıldönümünde hem Türkiye’de hem Azerbaycan’da gündeme gelerek çeşitli etkinliklerle anılmaya başlandı. Bu çerçevede Elçibey Vakfı kurucusu Agil SAMATBEYLİ’nin öncülüğünde her yıl Edirnekapı Şehitliği’nde bulunan Nuri Paşa mezarı başında Türk Dünyası gençleri ile birlikte anılmaktadır. Aynı zamanda burada tüm Türk Dünyası’na Nuri Paşa’yı ve Azerbaycan’ı da hem hatırlatmakta hem de tanıtmaktadır. Gençlerimize bu tarihi olayı unuturmamaktadır.
İstanbul Edirnekapı Şehitliği’nde düzenlenen anma törenine Türk Dünyası’ndan gençler ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri de katıldı.
Agil SAMETBEYLİ’nin Nuri Paşa’nın öz geçmişini okunmasıyla başlayan anma töreninde tüm şehitler ve Nuri Paşa’nın ruhu için duaların edildi. Düzenlenen anma töreni Nuri Paşa’nın kabrine çiçekler bırakmasının ardından son buldu.
NURİ KİLLİGİL PAŞA KİMDİR?
1881 yılında İstanbul’da doğan Nuri Killigil Paşa Osmanlı Ordusu komutanı ve cumhuriyet döneminde tüccar, yatırımcı ve sanayici olarak hayatını sürdürdü.
BAKÜ FATİHİ AZERBAYCAN’I İŞGALDEN KURTARDI
Enver Paşa’nın kardeşi olan Nuri Killigil, I. Dünya Savaşı’nın sonlarında Azerbaycan’a hâkim olan Rus ve Ermeni birliklerinin “Mart Olayları” adı ile anılan Müslüman katliamları yapmaları üzerine, “Kafkas İslam Ordusu” adında Osmanlı, Azerbaycan ve Dağıstan askerlerinden oluşan bir ordu ile Azerbaycan’ı işgalden kurtarması dolayısıyla kendisine “Bakü Fatihi” dendi.
GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN SİLAH ARKADAŞI
Trablusgarp Savaşı’na da katılan Nuri Killigil Paşa, Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile birlikte İtalyan işgaline karşı savaştı.
İLK YERLİ SİLAH FABRİKASINI KURDU
Cumhuriyet tarihinin ilk endüstriyel silah tasarımcılarından olan Paşa 1930 yılında kok kömürü satan bir şirketi alıp, burayı bir madeni eşya fabrikasına dönüştürdü. Tabanca, matara, demir çubuk, gaz maskesi ve mermi üretimi yapan fabrikasını büyüterek İstanbul’da Sütlüce’ye taşıyan Nuri Paşa, burada havan ve havan mermisi üretimine başladı.
SİLAHLARI FİLİSTİN DİRENİŞİ’NE GÖNDERDİ
Cumhuriyet’in ilk yıllarında kurulmuş ilk silah fabrikalarından olan Paşa Silah ve Mühimmat Fabrikası, Arap-İsrail savaşında Arap orduları için silah ve cephane üretti. Filistin halkının hak ve özgürlük mücadelesini BM’nin kararlarını tanımayarak, Filistinlilere silah ve cephane gönderdi.
“FABRİKADA PATLAMA”
İŞÇİLERİ KURTARMAK İSTERKEN HAYATINI KAYBETTİ
Nuri Killigil Paşa, 2 Mart 1949 yılında Sütlüce’de ki silah ve cephane fabrikasında bulunan odasında çalışmakta iken, kendisine fabrikada yangın çıktığı haberi verilmesinin ardından, yangının olduğu alana gitti ve çalışanları uyararak, fabrikayı boşaltmalarını söyledi. Ancak yangının mühimmat deposuna sıçramasıyla, büyük bir patlama meydana geldi.
EDİRNEKAPI ŞEHİTLİĞİ’NE DEFNEDİLDİ
28 kişinin hayatını kaybettiği patlamada, 7 işçi ile 6 itfaiyecinin cesedine ulaşılırken, patlamadan tanınmayacak durumda olan aralarında Nuri Killigil’in bulunduğu 15 kişiye ait olan vücut parçaları, üç ayrı tabuta katılarak, Beyazıt Camii’nde düzenlenen cenaze namazı ardından, Edirnekapı Şehitliği’ne defnedildi.
Bu gün Elçibey Vakfı Kurucusu Agil SAMETBEYLİ’nin öncülüğünde bu kahramanımız anılmakta ve genç nesillerimize aktarılmaktadır. Allah tüm emeği geçenlerden razı olsun. İşte böyle vefalı insanlarımız olduğu sürece bu şehitlerimiz kahramanlarımız unutulmayacak unutturulmayacaktır.
Saygılarımla,
Filibeli Abdullah EFENDİ
BULTÜRK
